lalanEngSixth note up from do in the major musical scale.BolMaika'nem a nuta a mangibwat sa sangkayupaan a do.FilIkaanim na nota sa musika magmula sa do.IloMaikanem nga nota ti musika nga irugi idyay ababa na do.Si la a ika'nem nin nuta nan musika.La is the sixth note up in music.RC90Pending
la'bonla'-bonnEngThe act of blanching something in hot water.BolIkwa a karni o ipipising sa mansumbo nin ranom sa panglutuan.IloLambong.No kusto a la'bon nin karni ket ma'teng nin kai mabangles.If meat is blanched properly it will not spoil for a long time.PendingDer.ila'bonla'bunenmangla'bonila'bon'i-l`a'-bonvinEngTo blanch, boil one thing to a time in just water for just a short time so that they do not become soft.BolPangluluto' a kai nin lutuen a maong sa ranom nin sumbo.FilIpakul^o.IloIlambong.Say taway nin rabong no kai nin yapo' nin nila'bon tan pinespesan o tarom no matua ana o kurang sa subo'.The bitter acrid taste of rabong without blanching, eggplant that lacked water, ect.Ila'bon moy tadok kamuti ta isawsaw ta li' a bag'ong.Blanch the camote shoots for we will dip them in the bagaong later.Syn clsipasboboil s/tvoe6/20PendingPerf.nila'bonAtl. is man'ila'bonla'bunenla'-bu-nɘnvaEngTo blanch something by putting it in boiling water for a short period of time.BolMangluto' anggan sumbo a ranom nin kasan rikado nin mamabanglo o mamataway.IloLambungen.Mangla'bon akon karni nin baboy no lumpos mi.I blanch the pork when we have a feast.PendingActmangla'bonmangla'bonmaŋ-l`a'-bon*Go tola'bunenvaEngblanch s/tIloMangpaburek.DCC3/22
la'bunenla'-bu-nɘnPuon:la'bonvaEngTo blanch something by putting it in boiling water for a short period of time.BolMangluto' anggan sumbo a ranom nin kasan rikado nin mamabanglo o mamataway.IloLambungen.Mangla'bon akon karni nin baboy no lumpos mi.I blanch the pork when we have a feast.PendingActmangla'bon
la'gitla'-g`itStudentadjEngSoil that is sandy and infertile.BolLuta' a mabugay tan magasal tan kai gapo tumupa' mataman rumapeg yan maksaw.FilGayas.IloLagit.Say kasabyan pangmulawan ran kamutin kayo ket sa luta' nin la'git.The usual place they plant cassava is in ground that is sandy.RC89; jcd06/17; ecc11/17Team approved
la'la'toyl`a'-la'-t`oyadjrareEngTo be drooping or sluggish and lacking energy.FilMahina.IloKuyyang.Si bubungan min la'la'toy, matkap silyan yayna.Our roof that is drooping, it needs to be replaced.La'la'toy a tawag ra kona no mako ya sa palingki.Their call to him when he goes to the market is sluggard.Syn clslakuylakoy 1lampayotmalupoyPending
la'pakla'-p`aknrareEngA large cut of something such as meat.BolPannaga' nin maksaw o alaki sa sayan bagay.FilKatayin.IloIlap.Madidintek a la'pak mo konan karni pinggat madali' yan ilabey.Your hunk of meat is to be small so that it will boil quickly.Syn clsbutyakiwa'Rel. torusatLestaga' 1PendingDer.la'pakenla'pakenla'-pa-kɘnvoEngTo slaughter an animal.FilHati-hatiin.IloIlapen.Syn clspangmamatislaughtering of s/tPending
la'pakenla'-pa-kɘnPuon:la'pakvoEngTo slaughter an animal.FilHati-hatiin.IloIlapen.Syn clspangmamatiPending
la'posla'-p`osStudent1nEngThe completion of something or tying up the loose ends of an activity.BolPakaiyadi' nan sayay bagay o gawa'.FilWakas.IloPagtinggaan.Sa kaanrwan nan sitin rubir, si la'pos na ket sa bali mi.Because of the length of this rope its extremity reaches to our house.ecc07/16;ecc09/17; ecc11/17Team approved2nEngThe finishing of one complete row of weaving and tying it off.BolSi pangiyadi' konan linya nin mansarawen bilang wadi' apay, bag, gagaban tan raruma et.FilHangganan.IloLippas.Tuloy la'pos tana ba'yo nayayna lupian ni Norma a apay na.It is only three rows of weaving before Norma does her last weave of her mat.ecc09/17Team approvedDer.ila'posla'pusanla'pusanmangla'posila'posStudent'i-l`a'-posvinrareEngBring an activity to completion.BolIyadi' yaynay sayay aktibidad bilang sa gawa', isturya tan raruma et anggan mapuspos ya.FilTapusin.IloIlippas.Nipurok natamo nin Dios ta pigaw nin ila'pos nay pangisalba na kontamo.God set us apart in order to complete our salvation.Mangila'pos akon sayay karad sa mantamnan ko ba'yo ako sumirong nin mangan.I will complete an arm's length of transplanting before I go inside to eat.Anttaranaanstart toward goalSyn clsiyadi'bring to a finishpuspusenbring s/t to the endecc10/16; ecc07/20Team approvedActmangila'posPerf.nila'posilala'pos'i-la-l`a'-posnEngThe coming to an end, completion or conclusion of something such as work, speech, letter, etc.BolSay pakayadi' ana nin sayay bagay o gawa' a nitarana' bilang sa trabaho, diskurso, surat, tan raruma et.FilPagtatapos; pagwawakas.IloIgibus.Ka'no kadi' a ilala'pos nin say kaidapan a mangkasari' ran abaw a ttawo?When might be the conclusion of the hardships the many people are experiencing?Syn clsiyaanggabring to an endiyaanggabring to an endiyayadi'finishingPendingkaila'poska-'i-l`a'-posimmEngTo have just completed something.BolKayadi' tamo' tuloy nin naila'pos a sayay bagay o gawa'.IloKalkalpas.Kaila'pos ko tamo' nin nitanem a sayay gemgem nin pasedsed sin rinmate' ka.I had just finished planting a fist of seedlings when you arrived.Syn clskayadi'just after s/tDCC7,22Pendingmaila'posStudentma-'i-l`a'-posvstEngTo be made complete or finished off.BolMaiyadi' yay sayay gawa' o si bagay nin man-gaw'en.FilMatapos.IloMailippas.Maila'pos kwayna li' a manbasawnen kon libro.I will complete my reading of the book later.Syn clsmaiyadi'finished s/tvoe2/20; voe11/23PendingPerf.naila'posmangila'posma-ŋi-l`a'-pos*Go toila'posvaEngbring to completionIloMangilippas.DCC3/22pangngila'pospaŋ-ŋi-la'-posnEngThe action of finalizing things or wrapping up or the completion of something.IloPanagilippas.Say pangngila'pos a nibarita' nan si nanurat.The final statements of the author.Bale' no rumate' ana li' a pangngila'pos na nin Dios ket mangka'kit tamoyayna li' nin adap-adapan.But when the time comes for God to bring completion we shall see him face to face.Pendingpakaila'pospa-ka-'i-la'-p`osgerEngThe capability of finishing up an event.BolPakaiyadi' nan sayan gawa' o no anggan adti a mababa' nan sayan bagay o sayan gawa'.FilPagtatapos.IloPannacalipos.Ma'teng et a pakaila'pos nan siin si mampa'sekan ta alawang ya et.The finishing of the dry-land planting will still take a long time since the area is still expansive.voe02/23; DCC9,23Pendingla'pusanStudentl`a'-pu-sanvlEngPut an end or the finishing touches on something.BolByan ana nin anggawan.FilTapusin.IloLippasen.Anaod, la'pusan ya li' nin byay nin say salag na nin Uunuren no rumate' ya.Indeed, he will put the final touches on life with the brilliance of the Lord when he comes.Mangla'pos a byay ran aso no masurok anan kinsi nin taon.A dog's life comes to an end when it is more than fifteen years old.Syn clsanggawan 1end s/tmanganggaresult inmayadi' 1be finishedpika'kaan 1consequenceECC7/15 RC90Team approvedActmangla'posPerf.lina'pusankala'pusanStudentka-la'-pu-s`anptcpEngThe end of something (work, life, story, program), conclusion, last part.BolPanganggawan nan sayay bagay, gawa' o pinarsa.FilKatapusan.IloPagpatinggaan.Si makatpel anggan kala'pusan, siya li' a mailigyas.He who endures until the end will be saved.Antkatarana'beginning partSyn clsangga 2.1endkasuyutanlast onepanganggawanending of s/tsuyot 1lastRel. tomapusposfinishedjcd04/17; DCC4,20Team approvedmangla'posmaŋ-l`a'-pos*Go tola'pusanvaEngput an ending onFilHangaganan.IloPagtingaan.DCC3/22pangla'pusanpaŋ-l`a'-pu-sangercollEngThe act of finishing something off.BolPanganggawan o partin suyot.FilKatapusan.IloGibus.Sayti a masusuyot a pammadya'dya' bana' ta sayti a pangla'pusan nin panunusa nan Dios bana' sa alakin sager na konran sa luta'.These are the last torments because these are the conclusion of the punishment of God because of his great anger toward those on earth.Syn clspanganggawanending of s/tDCC11,18Pendingpanglala'pospaŋ-la-la'-p`osgerEngThe act of forming of the last weave or completing something.BolGawa' nin yadien a aktibidad o anggawan ana nin raruman bagay.IloPangilippas.DCC12,23Pending
la'pusanl`a'-pu-sanStudentPuon:la'posvlEngPut an end or the finishing touches on something.BolByan ana nin anggawan.FilTapusin.IloLippasen.Anaod, la'pusan ya li' nin byay nin say salag na nin Uunuren no rumate' ya.Indeed, he will put the final touches on life with the brilliance of the Lord when he comes.Mangla'pos a byay ran aso no masurok anan kinsi nin taon.A dog's life comes to an end when it is more than fifteen years old.Syn clsanggawan 1manganggamayadi' 1pika'kaan 1ECC7/15 RC90Team approvedPerf.lina'pusanActmangla'posDer.kala'pusankala'pusanStudentka-la'-pu-s`anptcpEngThe end of something (work, life, story, program), conclusion, last part.BolPanganggawan nan sayay bagay, gawa' o pinarsa.FilKatapusan.IloPagpatinggaan.Si makatpel anggan kala'pusan, siya li' a mailigyas.He who endures until the end will be saved.Antkatarana'beginning partSyn clsangga 2.1endkasuyutanlast onepanganggawanending of s/tsuyot 1lastRel. tomapusposfinishedjcd04/17; DCC4,20Team approved
la'wanla'-w`anStudentnEngA snare, a thin cord with a slip knot or a net for snaring birds and animals, such as monitor lizards.BolKal'ot a gawa' sa pinon rubir o naylon o sinaran pangipukukan a ipa'leg nin makakalap manok, manuk-manok tan raruma et no matukduan o madaragos raya.FilBitag.IloSilo.Main la'wan ko sa tatalon.I have a snare in the forest.GenipamukokRelkal'otkurbongsiklongRel. topa'legtirojcd06/17; ecc11/17Team approvedPerf.lina'wanDer.la'wanenla'wanenmaila'wanmala'wanmangla'wanmapala'wananmila'wanla'wanenStudentla'-wa-n`ɘnvo1EngTo snare something.BolPa'legan nin bagay nin magwa' makadakep nin ayep.FilBitagin.IloSiloan.Kado' saray manok atap no la'wanen sara ta kai sarayna makalpad nin libri.The wild birds that are snared are to be pitied since they are not able to fly freely.Mako sara mangla'wan baboy talon sa tatalon.They will go and snare wild boar in the forest.Syn clsdakpento capture s/tRel. tomangasoto hunt w/ dogGenpa'leganmake a snarejcd06/17; DCC4,20Pending2figEngTo catch someone in their words or actions so as to be able to condemn them for it.BolImatunan yan maong sa kimey o reng'en yan maong sa ibarita' na a sayay tawo pigaw nin madakep ya yupa' sa sarita' tan aksyon na.FilBitagin.IloSiloan.La'wanen nasaran Dios a madunong sa sirib ran diri.God will trap the wise in their own cunning.Team approvedActmangla'wanmaila'wanStudentma-'i-la'-w`anvstEngFor a person to become unwittingly enmeshed or involved in something or a situation that they did not intend or plan for.BolKasa sa plano nin ginwa' o nitarana' ket kai ana nin makalubkas kanya' nin ituloy ana.FilMapasubo.IloMailaw-an.Si'koyna a mangwa' nin siti ta naila'wan koyna nin nitarana'.I will be the one to do this since I have unwittingly started it.ecc10/16Team approvedPerf.naila'wanmala'wanma-l`a'-wanvstEngFor something to be snared.BolMapa'legan o makalap nin la'wan.IloMala-wan.Wanin et anamaet, matkap nin ata'gay a rispito ra kona nin saray ambo' nin mammemper ta no ambo' nin wanin, balawen raya ket konan siin nala'wan nayaynan Dimunyo.Furthermore, it must be that the non believers have a high regard for him since if that is not so, they will criticize him, and so thereby the Devil will have snared him.PendingPerf.nala'wanmangla'wanmaŋ-l`a'-wan*Go tola'wanenvaEngsnare s/tFilMagbitag.IloMangla-wan.DCC3,22manglala'wanmaŋ-la-la'-wannrareEngA trapper of birds or fish.FilNanghuhuli ng ibon.IloMangsisilo.Abaw a nakalap ran kuna' nin manglala'wan nayabi.The trappers got a lot of fish last night.Syn clsmangangasoPendingmapala'wananStudentma-pa-l`a'-wa-nanvstEngTo be caught up in something and letting it get out of control.BolMasubrawan a saya bagay o saya gawa' o makasa ana sa kuston kuntrol.FilMapasubo.IloMailaw-an.No mapala'wanan mo a minom sali' kai ka makaawid komoyo.If you get caught up in drinking, perhaps you will not be able to get home.DCC1,20; voe02/24PendingPerf.napala'wananmila'wanmi-l`a'-wanvrEngTo get snared or caught in a situation.BolMituloy nin magwa' a sayan gawa' nin kai ilalwan nin mangyadi' o magwa'.IloMasilo.PendingPerf.nila'wan
la'wanenla'-wa-n`ɘnStudentPuon:la'wan1voEngTo snare something.BolPa'legan nin bagay nin magwa' makadakep nin ayep.FilBitagin.IloSiloan.Kado' saray manok atap no la'wanen sara ta kai sarayna makalpad nin libri.The wild birds that are snared are to be pitied since they are not able to fly freely.Mako sara mangla'wan baboy talon sa tatalon.They will go and snare wild boar in the forest.Syn clsdakpenGenpa'leganRel. tomangasojcd06/17; DCC4,20Pending2vofigEngTo catch someone in their words or actions so as to be able to condemn them for it.BolImatunan yan maong sa kimey o reng'en yan maong sa ibarita' na a sayay tawo pigaw nin madakep ya yupa' sa sarita' tan aksyon na.FilBitagin.IloSiloan.La'wanen nasaran Dios a madunong sa sirib ran diri.God will trap the wise in their own cunning.Team approvedActmangla'wan
la'yal`a'-yaStudentnZingiber officinaleEngThe ginger plant with roots used as a hot, fragrant kitchen spice and in folk medicine.BolMula a say bulong namaanro nin bilang bulong kawayan tan say yamot alalaki nin mag'in laman nin nagsikabarang a kurti ket usaren ti nin rikado a mamaagas tan mamabanglo nin linuto' tan ipanambar irab-irab.FilLuya.IloLaya.Imula a la'ya sa sirung-sirong kayo ta pinggat malambot nin pirmi.Ginger is planted under trees so that it will always be lush.Syn clssalabat 1Relagasjcd06/17; ecc11/17Team approved
lababla-b`abStudentnEngArrogance and exaggeration.BolAmpog o mipaong nin mag'irgo nin ambo' tutuo.FilYabang.IloTangsit.Say labab na, makapading'ey ta mag'irgo ya abirno adti.His arrogance is shameful for he speaks just any place.Syn clsampogmiampogPendingDer.pilabab-lababpilabab-lababpi-la-b`ab-la-b`abvrlEngTo be bragging to someone.BolAmpag'irgo o mangisturya nin nalabas sa katutu'wan.IloPanagtangsi-tangsit.Abaw saray masnep kona bana' sa pilabab-labab na tepe' mabok ya.There are a lot of people that are irritated with him because of his continual bragging every time he is drunk.voe2/20PendingAtl. is mampilabab-labab
lababola-b`a-boStudentSplavabowashbasin, restroomnEngThe wash area in the house with a faucet where things are cleaned.BolLugar sa bali nin itaw a gripo o piranuman tan panguyasan nin nagsikabarang.FilLababo.IloLababo.Si lababo mi ket pirmi ya nin maringgas.Our wash area is always clean.jcd06/17; ecc11/17Team approved
labahasla-ba-hasSpnavajaclasp knife, tusknEngRazor, tool with a sharp blade to shave with.BolMatadem yaati nin usaren nin ipanglat barbas.FilLabaha; labasa; pang-ahit.IloLabahas.Adamen koya pay labahas mo ta mibarbas ako.May I borrow your razor because I'll shave my beard.Syn clsipamarbasipangahitipangahitipangiskisRel. tobarbasan 1RC90Pending
labahitala-ba-hi-taSplavahitanEngStraight razor. A knife that can be closed and its blade hidden.BolLansita a ginwa' sa Batangas.FilLabahita.IloLabahita.Awit-awit nayan pirmi a labahita na.He always bring with him his pocket knife.Rel. tolansitaRC89Pending
labanl`a-banStudentnEngA fight, usually in a public setting and between groups.BolPiaaway o pikukuntra nin tutawo o grupo a say gagara ket madaeg yay kakuntra.FilLaban.IloLaban.Mako kami sa laban no abaw kami.We will go to the fight if there are a lot of us.Syn clsbakbakGenguloSpecawaypurpyajcd04/17; ecc11/17Team approvedGrefsalabanCflumalabanIntslaban-labanDer.ilabankalabankilabanlabananlumabanmakalabanmamalabanmilabanpilabanilaban'i-l`a-ban1nEngTo put something into a contest of strength such as boxing, or cockfighting.BolIkwa o iyayi ya sa sayay kumpitinsya a sayay tawo, ayep o bagay bilang wadi' bulang, iliksyon tan raruma et. FilIlaban.IloIlaban.Si manok nan masiken, dandani nayayna nin ilaban.It's almost time that the old man's chicken will be put in to fight.Mangilaban yan kandidata na sa Mutya nan Bolinao a Bzrangay Binabalian.His candidate will compete for the Jewel of Bolinao, Barangay Binabalian.Syn clstaro'challengeecc03/21Team approved2vinfigEngTo defend something by fighting against some danger.BolIdipinsa yay sayay tawo sa piligro o duka' a pirat'anan.FilIpagtanggol.IloIkanawa.Si nilaban nayan Dios, yupa' nipami nan sayay karniro.The means by which God defended him was by providing a sheep.Sya li' a mangilaban konran tawtawo na sa kawkasalanan ra.He will rescue his people from their sins.Syn clsidipinsadefend s/tisalbasave out fr s/tmagprutiktaprotectmaikuntrain opposition toecc03/21Team approvedActmangilabanPerf.nilabanmailabanma-'i-la-banvstEngTo be able to be defended from a danger.IloMailaban.Nailaban nako konan pakayadi' ni Herodes.He protected me from the power of Herod.Syn clsmaidipinsahave as defensemailasat 2deliver through s/tPendingPerf.nailabanmangilabanma-ŋi-la-ban*Go toilabanvaEngput into a contestIloMangilaban.dccmangingilabanma-ŋi-ŋi-l`a-bannEngProtector, one who fights for something.BolSaya a mangidipinsa o magprutikta konran raruman tawo o pinarsa.IloMangisalakan.Jesus a no maipataros mangingilaban.Jesus, which if translated means Protector.Syn clsmangingisalbasaviorDCC3,23PendingkalabanStudentka-l`a-banptcpEngPhysical opponent, not necessarily emotionally.BolTawo nin kakuntra o kakumpitinsya nin pisikal bilang sa kaaway, o sa bagay nin man'i'deng.FilKalaban.IloKalaban.Sitaw nin tawo a kalaban ko.That person is my opponent.Antamigofriendamistadclose friendkapartidoco-partySyn clskaawayadversarykagirawar opponentkagulorivalkakuntisfellow contestantupusisyonoppositionecc01/17Team approvedMasskukalabankalabanenka-la-b`a-nɘnvoFilEngTo fight against someone.BolKuntrawen a tawo sa pipa'kitan nin pwirsa o sa irgo.FilKalabanin.IloKalabanen.Bale', no si sayan mas maksaw dyan sya ket kalabanen tan daegen ya, galten nan siti a armas nin nagpyawan na ni Satanas.But, if one who is stronger than he fights against and defeats him, this one will remove the weapons Satanas trusted in.Syn clsatakyen 1attack s/tribalencontest s/tsurnangencontradictjcd04/17; DCC4,20Team approvedPerf.kinalabanAtl. is mankalabanenkilabanki-l`a-banvpEngFight with someone or engage or participate in a competition.BolSay gawa' nin pakakikuntra, puniti tan pakikumpitinsya.FilMakipaglaban.IloKilaban.Ket kapada katamoyna nin mangkilaban para konan Cristo.You are my comrades in the fight for the benefit of Christ.Syn clsdiskusyunenargue about s/tkiawayquarrel w/ s/okigirato war w/ s/okumpitisyoncompetingmagribildirebel against s/tSpeckikuntiscompete w/PendingPerf.nikilabanAtl. is angkilabanmangkilabankilabananki-la-ba-nanvpEngFighting with someone.IloMakilinnaban.Wanin ta ambo' nin tawo a mangkilabanan tamo no kai saray duduka' a kai nin ma'kit nin main nin pakayadi' itaw sa kalangitan, tan saray uunuren, tan saray main nin kapangyadian, tan saray mampag'uray konran saray tutawo nin iti sa sirong nin pakayadi' nin kadedleman iti sa mundo.That's the case since it is not people we are fighting against but rather those who are evil who cannot be seen which have power there in the heavenlies, and the lords , and those who have authority, and those who are ruling the people who are under the power of darkness here in the world.PendingAtl. is mangkilabananmakakilabanma-ka-ki-l`a-banviaEngTo able to successfully oppose someone.BolMaka kikuntra o maka surnang sa raruma.FilMakipaglaban.IloMakakilaban.Kanya' anaod, bubsat, nin kwinta isulot moyoyna a kumplito nin pinakaarmas a man'ibi nan Dios komoyo pigaw nin, sa udas a atakyen nakamon duka' a kalaban tamo, ket makakilaban kamon magsen anggan nayadi' ana li' a laban ket nasadya' kamo et a lamang sa raruma ana et.Therefore indeed, siblings, reckon that you put on the complete thing that serves as armament which God is giving you in order that, at the hour our evil enemy attacks, you will be able to fight strongly until the fight is finished and then you will moreover still be prepared for yet another.Pendingpakakilabanpa-ka-ki-la-bangerSyn clspakakibuno'hateful fightingPendingpakilabanpa-ki-l`a-banvacIloEngThe process of fighting with someone.BolGawa' nin kumuntra o idipinsa a sayan bagay o gawa' sa raruman mami nin rumi' kona.FilLumaban.IloPakipag-laban.Akuen moyoyti tan say bilang ispada nin pakilaban moyo a say nibarita' nan Dios nin ipapanemtem nan Ispirito na komoyo.Accept this and what is like a sword for your fight which is what God has said which his Spirit reminds you of.DCC9,23PendinglabananStudentla-b`a-nanvlEngTo oppose or fight against someone or thing, physically or verbally.BolKuntrawen o risistyan yay sayay tawo o bagay yupa' sa pangusar nin pwirsa, armas o rason.FilLabanan.IloLabanan.Duka' kan anak ta labanan moy matua mo.You are a bad child for you oppose your parents.Antayunanto side w/ s/oSyn clskuntrawenoppose s/tsubagentransgress s/tjcd06/17; ecc11/17Team approvedPerf.linabananmalabananma-la-b`a-nanvstEngTo be able to oppose something.BolMagwa' nin makuntra o makumpitinsya.FilLalabanan.IloMalabanan.Sa susuyot nin parti nan sitin surat, main anamaet nin maadal tamo maipa'ka' sa nibi nan Dios konran mammemper ta pigaw nin malabanan ray tutaktika na ni Satanas.At the end part of this letter, there is also something we can learn regarding what God has given to the believers in order that they will be able to oppose the tactics of Satanas.Syn clsmakuntraopposePendingpakailabananpa-ka-'i-la-b`a-nanvlEngThe capability of protecting from particular danger by defensive action.BolPakailigyas o pakapal'is sa piligro.FilMaligtas sa sakuna.IloPacaisalacan.Andi' mo ipali-ipali' a pakailaban mo.Do not delay your chance to be saved.DCC9,23PendinglumabanStudentlu-m`a-banvchngEngTo get into a fight or competition with someone.BolRumisisti sa sayay kakuntra yupa' sa pangusar nin pwirsa, armas, rason tan raruma et nin padalan.FilLumaban.IloLumaban.Lumaban yaynay manok sa kapada na nin biring.The chicken is fighting his cock mate.Syn clskikuntraoppose s/osynbakbaka biting fightecc07/17; voe08/23Team approvedPerf.linmabanAtl. is manlumabanmakalabanStudentma-ka-l`a-banviaEngTo have the skills to compete in an opposing situation.BolAlaki a pusibilidad o tsansa nin manalo o main bintahi na sa laban.FilMakalaban.IloMakalaban.Nag'adal yan maong kanya' makalaban ya sa kuntis.He studied well and so he is able to compete in the contest.Relbintahiadvantagevoe12/19; voe12/23Pendingmamalabanma-ma-l`a-banvaEngTo cause a fight.BolPikuntrawen o pilabanen a saya tan saya o raruman pinarsa.IloAgpalaban.Mamalaban yan manok nin ibubulang si Juan sindo Sabado.Juan has the fighting cocks fight each Saturday.Syn clspikuntrawenoppose each otherDCC4,23PendingmilabanStudentmi-l`a-banvrEngTo fight with each other as opponents.BolMiaaway o mikuntrawan a tutawo o mangipa'kit nin kasaw tan kaungan pigaw ma'kit no si'noy maong o maksaw.FilMaglaban.IloAglaban.Saray anak, milaban sara.The children fight with each other.Ambo' mabista no pariho nin Pilipino a milalaban iti sa nasyon tamo.It is not good when it is Filipinos that are fighting here in our nation.Syn clsmiawayfight togethermibakbakfightSpecmiarnisfight w/ martial artsmikumpitinsyacompete w/ each othermikuntiscompete w/milaybowrestle each othermipunitipunch each othermipurpyaargue w/ each otherpisuplaganspiking by cockDCC3,19; voe04/24Pending1+milalabanpilabanStudentpi-l`a-banvpEngOpposing each other in actions.BolPikuntra nin magwa' sa pulitika, o midalyan o armasan. FilPaglalaban.IloLinnaban.Mansumadya' sarayna sa pilaban ran kapitan si Juan tan si Victor no iliksyon.Jaun and Victor are preparing for their contention for baranggay captain at the election.Syn clsawayento quarrel w/ s/opiawayquarrel w/ each otherpikuntraadversaries w/piribalchallenge each otherSpecpibulang 1cock fighting togetherDCC12,18; ecc08/20Team approvedAtl. is ampilabanmampilabanmampilalaban1+pilalabanmamilabanma-mi-l`a-ban*Go topilabanenvaEngfight in oppositionFilPaglabanin.IloMangpalinnaban.Syn clsibulanghave cockfightdccpilabananpi-la-b`a-nanvpEngTo fight together or contend over something specific.BolPikukuntisan nin bagay o gawa'.IloPaglabanan.Partin tingting a pilabanan ran raruman gigang.Where the some spiders fight is on a part of a midrib.Syn clspikukuntisanSpecpibulangan 1fight cockspilutsawanbid against s/oDCC1,24Pending1+pilalabananpilabanenStudentpi-la-b`a-nɘnvpEngTo compete in opposition with each other, usually physically.BolGaw'en nin saray ayep o tawo ket piawayen, pikuntrawen o mikumpitinsya sara pigaw matandaan no si'noy mas maong o maksaw ta sitaw a manalo.FilPaglabanin.IloPaglabanen.No rabay mo, pilabanen tasara a damulag ta.If you want, let's have our carabao pull against each other.Mamilaban saran gigang a a'nak sa tingting.The children are fighting spiders on a stick.Pilabanen nasara nin mangansyon si Edna tan si Fe.Edna and Fe competed with each other in singing.Syn clsgirawenwar against s/tmikumpitinsyacompete w/ each otherpiawayenquarrel about s/tpikuntrawenoppose each otherRelu'nawan2doing s/t firstSpecpibulangenhave cocks fightpipunitiwenfighting each otherDCC12,18; DCC11,20 voe3/20; voe08/24PendingActmamilaban
labananla-b`a-nanStudentPuon:labanvlEngTo oppose or fight against someone or thing, physically or verbally.BolKuntrawen o risistyan yay sayay tawo o bagay yupa' sa pangusar nin pwirsa, armas o rason.FilLabanan.IloLabanan.Duka' kan anak ta labanan moy matua mo.You are a bad child for you oppose your parents.AntayunanSyn clskuntrawensubagenjcd06/17; ecc11/17Team approvedPerf.linabananDer.malabananpakailabananmalabananma-la-b`a-nanvstEngTo be able to oppose something.BolMagwa' nin makuntra o makumpitinsya.FilLalabanan.IloMalabanan.Sa susuyot nin parti nan sitin surat, main anamaet nin maadal tamo maipa'ka' sa nibi nan Dios konran mammemper ta pigaw nin malabanan ray tutaktika na ni Satanas.At the end part of this letter, there is also something we can learn regarding what God has given to the believers in order that they will be able to oppose the tactics of Satanas.Syn clsmakuntraopposePendingpakailabananpa-ka-'i-la-b`a-nanvlEngThe capability of protecting from particular danger by defensive action.BolPakailigyas o pakapal'is sa piligro.FilMaligtas sa sakuna.IloPacaisalacan.Andi' mo ipali-ipali' a pakailaban mo.Do not delay your chance to be saved.DCC9,23Pending
labangla-b`aŋStudentnEngTwo or three or more irregular colored spots on animals, especially pigs or carabao.BolRwa o tulo a kulor katat o sabot nan sayay ayep bilang sa baboy o baka.FilBatikan.IloLabang ti kolor.Labang yay baka mi.Our cow is of mixed colors.Syn clsbaklayburikecc03/22Team approvedDer.lalabangànnapalabanglalabangànla-la-ba-ŋ`anadjEngTo be covered with multiple spots, mottled or dappled.BolMain kona a gulpin labang.FilMarami sa kanya ang mga batik.IloNalabang.Lalabangan a puri ni Edoy nin main purarag burik.The descendants of Edoy whose nickname is mottled are covered with spots.dcc9,18Pendingnapalabangna-pa-la-baŋvstPending
labasl`a-basStudent1advEngBeyond or past the effects of a place, time or event.BolSa rubari' nan sayay lugar o mayadi' yaynay udas nan sayay pangyayadi'.FilLampas.IloLabas.Si bali na ni madam Thelma ket itaw ya sa labas hayskol.The house of madam Thelma is beyond the high school.This commonly refers to time.jcd04/17; ecc07/17Team approved2advEngTo over do something or do in excess of a norm.BolMasurok o subra sa matkap o sa matkap nin sukat nin ka'baw, kaanrwan tan raruma et.FilSobra.IloSubra.Andi' ka mangawit nin labas nin singkwinta kilos.Don't carry in excess of fifty kilos.Syn clssubraecc07/17Team approvedDer.ilabasipalabaskalabaslabasanlabasenlumabasmakalabasmamalabasmanglabasmapalabasmilabasnipanglabaspalabasenpalabasenilabas'i-la-basvaPendingActmangilabasmangilabasma-ŋi-la-basvaIloMangilabas.dccipalabas'i-pa-la-basvinPendingkalabaska-l`a-basimmIloEngTo have just passed by.BolKadalan tamo' nin nakon lamang sa raruman lugar.FilKadadaan; kadaraan.IloKalablabas.Kalabas nadti tamo' ni Pedro.Pedro just passed by here.DCC5,23Pendingkalalabaska-la-l`a-basimmEngTo have just passed by.BolKayadi' tamo' nin linmabas a raruman man'umalis.FilDumaraan.IloKalalabas.DCC5,23PendinglabasanStudentla-b`a-sanvlEngPass by somewhere without stopping or being affected by it.BolDalanan nin kai tumgen a sayay bagay, lugar, tan raruma et no mamunta sa keen.FilDaanan.IloLabasan.Mibring ka sa wiri kayadi' ma labasan a taytay.Turn left after you pass the bridge.Syn clslukbaws/t by-passedluktawanto side step s/tjcd06/17; DCC3,20Team approvedPerf.linabasanIntslinabas-labasanlalabasanla-la-ba-sannEngThe act of passing by something.IloPaglabasan.PendingmalabasanStudentma-la-b`a-sanvstEngTo be passing by some particular limit or place.BolMadalanan nin lugar o bagay no main nin keen nin saya lugar.FilMadaanan.IloMalabasan.Malabasan may Bani no mako ka sa Bolinao.You pass by Bani going to Bolinao.Syn clsmadalanan 1be passed through s/tmasulpotpass directly throughSpecmaluktawanskip s/tvoe2/20; voe01/24PendingPerf.nalabas-labasannalabasan1+malabas-labasanmapalabasanStudentma-pa-la-b`a-sanvstEngTo be over doing something.BolMapasubrawan a ginwa' o animan nin bagay.FilMapasobrahan.IloMasubraan.Mapalabasan no mi'sa a pag'insayo nin baskitbol kanya' sumakit a lalaman.Sometimes demonstrating the plays of basketball are over-stressing and so the body hurts.Pendingpamalabasanpa-ma-la-b`a-sangerIloEngThe process of having something pass by.such as time or a season.BolPanaga'nan nin udas o tyimpon lumabas o mangyadi'.FilMagparaos ng oras.IloPagpalabasan.Pangmumula nin tanaman a pamalabasan ko nin udas sa bali.The growing of plants is my pass time in the house.voe03/23; DCC10,23Pendinglabasenla-b`a-sɘnvo1EngTo pass by, surpass or overdo something.BolUmalis nin dumalan sa dani nan sayay tawo tan raruma et.IloLabasen.Manglabas yan lumalako si Juan no mako ya sa iskol.Juan is passing up people when he walks to school.Labasen nakon nakamutor ni Mario sa dalan ta mas paspas yay ruran nan kutsi.Mario passes me up on the motorcycle on the road for his car is much faster.Pending2EngTo over do something beyond a norm.BolGaw'en nin subran maong o kasayna sa manepeg.FilLumabis.Andi' ra nin pasubrawan a pammabistan bakas nin sabot ra nin parayo sa tutawo tan andi' ra nin labasen a piaalahas nin balitok o mablin bubato o say pisisket nin mabli nin sayti a puon a raywen sara.They should not excessively beautify the look of their hair showing up to people and they should not wear gold jewelry excessively or precious stones or wear clothes expensively such that this would be the grounds on which they are praised.PendingActmanglabaslumabasStudentlu-m`a-basvchng1EngTo pass by a location.BolSa pako sa sayay lugar ket dalanan ya a saya et nin lugar o sayay bagay.FilDumaan.IloLumabas.Linmabas ako sin kapresan nan mampangiyasa' beneng na.I passed by while he was sharpening his bolo.Antsarbaall as groupSyn clsdumalan 1pass through s/tGenmako 1to go/comeecc09/17Team approved2EngPassing of time or an event.BolMayadi' ana o dumalan ana a sayay gawa' o pangyayadi' o udas o tyimpo.FilPagkaraan.IloKalpasan.Lumabas nin madali' a awro no trabaho anan trabaho.The day passes quickly when you focus on the work.ecc09/17Team approved3figEngTo elude or pass by one's understanding or receptiveness.BolMarnge' nan sayay tawo lalo sa sayay anak a ibarita' kona bale' kai na ipasrep ti sa kanakman na tan kai na sunuren.FilDumaan.IloNagna.Linmabas tamo' komoyo nin bilang nin siri a nibarita' na.What he has said just passes you by like the wind.eccTeam approvedPerf.limmabaslinmabasAtl. is manlumabasmakalabasStudentma-ka-l`a-basviaEngHappen to pass by going somewhere else, not intending to stop.BolMakadalan nin sumrep mi'sa lumwa' sa saya nin lugar.FilMakaraan.IloMakalabas.Kai ako makalabas sa purta ta letletan a tawo.I cannot pass through the door since it is jammed full of people.Syn clsmakadalanable to pass throughRel. tolumbot 1fit through s/tvoe12/23PendingPerf.nakalabasmalabasma-l`a-basvstEngTo be in greater amount than is needed, excessive.BolMas dyan say matkap ta napasubrawan ana.FilMasobrahan.IloNalabes.Nalabas a pangilalo sa kapadan tawo ket duka'.Too much confidence in your fellow man is bad.AntkuranglackingSyn clsmapasurukansurpass s/tmasàkitbe severemasubrawanbe done excessivelymasurokin excessmasyadotoo much palu-palulbuando s/t excessivelysubrain excesssubrantiexcessiveECC13Team approvedPerf.nalabasnalabas-labasIntsmalabas-labasnalabas a luto'na-la-bas a lu-to'phrEngOvercooked.FilSobra ang luto.IloNasubraan iti luto.Pendingmamalabasma-ma-l`a-bas*Go topalabasenvaEngpassing over s/tFilMagpadaan.IloMangpalabas.DCC7,22Perf.namalabasmanglabasmaŋ-l`a-bas*Go tolabasenvaEngsurpass s/tIloManglabas.DCC3/22mapalabasStudentma-pa-l`a-basvst1IloEngFor something to no longer be in a certain stage.BolAniman a bagay a magkamain ba'yo li' nin makasa yayna. FilMagdaan.IloMapalabas.Napalabas a umnoy linggo, simmubli' yayti.After several weeks passed, he returned here.Relmapadi'rapanglance of s/tjcd05/17; DCC3,20Team approved2EngTo pass by someplace with some motivation.BolLumalako yay sayay tawo o animan a bagay a dumaras o umalis sa adapan o ka'kitan nan sayay tawo o ayep.FilMapadaan.Mapalabas kwa sa purta nan iskwilawan a man-galangen kon maistra.I passed by the schoolhouse door greeting the teacher.Mapalabas kwa sa ugsuran bali mi a amigo ko no mako ya sa kapilya.I have my friend pass by our yard when he goes to church.PendingPerf.napalabasmilabasmi-l`a-basvrEngFor someone or something to pass near by.BolDumalan sa dani nan sayay bagay a kai tumgen.FilDumaan; lumampas; makalampas.IloAglabas; malpas nga lumabas.No milabas yay bagyo, mapalaway yaynay awro.When the typhoon is gone, the sun shone brightly.Pendingnipanglabasni-paŋ-la-basvinEngTo intentionally pass by something.FilDadaan.IloAglabas.Adti a rabay mo nin pangisadyaan min pangapunan tamo para sa Pistan Nipanglabas?Where do you want us to go to prepare our supper for the Festival of Passing By?Pendingpalabasenpa-la-b`a-sɘnvac1IloEngTo pass over something.BolPalakwanen o pakasawen yay yapo' a sayan bagay o panaon ba'yo ya gaw'en a sayan gawa', bagay.FilPadaanin.; Magpadaan.IloPalabasen.Sin nu'na, inanusan nay tutawo nin pinalabas nay kukasalanan ra.Previously, he was patient with people by passing over their sins.Mamalabas ata yapo' nin pitoy taon.We will let seven years go by.Syn clsluktawanto side step s/tmailasat 2deliver through s/tPending2IloEngIgnore or overlook something.BolAndi' ana panemtemen; pauryan ana. Puryan nin dumalan o lumabas a bagay, tawo tan raruma et.FilPabayaan; kalimutan; patawarin.IloPalabasen; bay'an nen; lipatenen.Palabasen moyna in say duka' a gawa' ra komo.Forget the wrong doing that they have done to you.Mamalabas akon istudyanti ta kiten ko no mako sara sa iskol, ba'yo ako mako ta main bagyo.I ignored the students that I saw when they went to school before I did since there was a storm.PendingActmamalabasPerf.pinalabas
labasanla-b`a-sanStudentPuon:labasvlEngPass by somewhere without stopping or being affected by it.BolDalanan nin kai tumgen a sayay bagay, lugar, tan raruma et no mamunta sa keen.FilDaanan.IloLabasan.Mibring ka sa wiri kayadi' ma labasan a taytay.Turn left after you pass the bridge.Syn clslukbawluktawanjcd06/17; DCC3,20Team approvedPerf.linabasanIntslinabas-labasanDer.lalabasanmalabasanmapalabasanpamalabasanlalabasanla-la-ba-sannEngThe act of passing by something.IloPaglabasan.PendingmalabasanStudentma-la-b`a-sanvstEngTo be passing by some particular limit or place.BolMadalanan nin lugar o bagay no main nin keen nin saya lugar.FilMadaanan.IloMalabasan.Malabasan may Bani no mako ka sa Bolinao.You pass by Bani going to Bolinao.Syn clsmadalanan 1be passed through s/tmasulpotpass directly throughSpecmaluktawanskip s/tvoe2/20; voe01/24PendingPerf.nalabas-labasannalabasan1+malabas-labasanmapalabasanStudentma-pa-la-b`a-sanvstEngTo be over doing something.BolMapasubrawan a ginwa' o animan nin bagay.FilMapasobrahan.IloMasubraan.Mapalabasan no mi'sa a pag'insayo nin baskitbol kanya' sumakit a lalaman.Sometimes demonstrating the plays of basketball are over-stressing and so the body hurts.Pendingpamalabasanpa-ma-la-b`a-sangerIloEngThe process of having something pass by.such as time or a season.BolPanaga'nan nin udas o tyimpon lumabas o mangyadi'.FilMagparaos ng oras.IloPagpalabasan.Pangmumula nin tanaman a pamalabasan ko nin udas sa bali.The growing of plants is my pass time in the house.voe03/23; DCC10,23Pending
labasenla-b`a-sɘnPuon:labas1voEngTo pass by, surpass or overdo something.BolUmalis nin dumalan sa dani nan sayay tawo tan raruma et.IloLabasen.Manglabas yan lumalako si Juan no mako ya sa iskol.Juan is passing up people when he walks to school.Labasen nakon nakamutor ni Mario sa dalan ta mas paspas yay ruran nan kutsi.Mario passes me up on the motorcycle on the road for his car is much faster.Pending2voEngTo over do something beyond a norm.BolGaw'en nin subran maong o kasayna sa manepeg.FilLumabis.Andi' ra nin pasubrawan a pammabistan bakas nin sabot ra nin parayo sa tutawo tan andi' ra nin labasen a piaalahas nin balitok o mablin bubato o say pisisket nin mabli nin sayti a puon a raywen sara.They should not excessively beautify the look of their hair showing up to people and they should not wear gold jewelry excessively or precious stones or wear clothes expensively such that this would be the grounds on which they are praised.PendingActmanglabas
labatibal`a-ba-t`i-baSplavativa enema, nuisancenEngAn enema, a body flush.FilGamit panglinis ng buong katawan.IloLabatiba.Say labatiba, iyusar mi no kai ya manakli'.We use an enema when we can't have a bowel movement.PendingDer.labatibawenlabatibawenla-b`a-ti-b`a-wɘnvoFilLinisin ang loob ng katawan gamit ang labatiba.Pending
labegla-b`ɘgStudentnEngStage-fright, nervousness to do something in front of people.BolSay nilawok nin kaingaran nin mali'mo tan masalak no main nin gaw'en a umadap sa abaw nin tawo.FilKaba.IloNerbiyos.Pinasyan labeg na ni Jose sin nagbukal sulo ya sa prugrama sa iskilawan ra.Jose was extremely nervous when he did a vocal solo in their school program.Syn clssalak2ecc08/17; ecc09/17Team approvedDer.malabegmalabegma-la-b`ɘgvstoldEngNervousness.BolKaingaran nan sayay tawo a mali'mo udino mading'ey.FilNerbyos.IloAgnerbyos.Malabeg akoyna no abaw anay tawo a mangrenge' kongko.I feel nervous when there are many people hearing me.Syn clsmagnirbyosto become nervousRC 87Pending
labenglabengla-b`ɘŋ-l`a-bɘŋStudentnCatostylus mosaicus EngA light brown to creamy colored jellyfish that may grow to 12 to 18 inches with a body made up largely of a jellylike substance and is shaped like an umbrella with short, about 4 inches long, non-dangerous tentacles.BolMabyay yayti sa taaw nin say lalaman na kurtin payong o kampana', ranuk-ranok nin malumo tan bara'mon gulaman nin malino tan main nin annented nin gamay na.FilDikya.IloLabenglabeng.Lumiwa' saray abaw nin labenglabeng kada tyimpon rapeg.There are many blubber jellyfish that come out every rainy season.Syn clsbukyaThere are only 2 types of jellyfish distinguished in Bolinao.RC90; jcd06/17; ecc08/17Team approved