Browse Kabiye

a
b
c
d
ɖ
e
ɛ
f
g
gb
h
i
ɩ
j
k
l
m
n
ŋ
o
ɔ
p
q
r
s
t
u
ʋ
v
w
x
y
z

ɖ


ɖaawɩlʋʋ ɖaawɩlɩŋ [ɖaawɩlʋʋ́, ɖaawɩlɩ́ŋ] n.kI, I 1arbre mort n.m. syn: ɖeɣkutumaɣ . 2tronc d'arbre mort n.m. ; Ɖaawɩlʋʋ tɔlaa nɛ mon-ɖoo faɣ-k Ma mère a fendu un tronc d'arbre mort. 3branche d'arbre mort n.f. syn: ɖeɣkutumaɣ .
ɖaayɛ syn: kpamɖaakuɖe .
ɖaayɛŋ -naa [ɖaayɛ́ŋ́, -náa] n.E, pA panier fait spécialement pour égoutter le sorgho trempé («kpamla») syn: kpamɖaakuɖ .
ɖabʋ [ɖábʋ] v.4 1A; B saisir par surprise v. Kpacaa nɛ Caʋ poyowaɣ lɛ, Caʋ ɖa Kpacaa. En se querellant Tchao a saisi Kpatcha par surprise. syn: kpibu 1 . 2s'écrouler v. ; s'affaisser v. ; tomber v. Sɛmɩɩyɔ tɛʋ nakʋyʋ nɩ pɩdɩɩfɛyɩ nɛ kuduyiŋ ɖa. Cette année une pluie diluvienne a fait écrouler les cases. C. jeter brusquement quelque chose (surtout le bois) v. Halʋ ɖabɩ ɖasɩ ñʋʋ tɩndɛɛ. La femme a jeté un fagot de bois au-dehors à la entée de la concession. cf: fɛdʋʋ.
ɖaɖʋʋ var. ɖɛyʋʋ [ɖɛyʋ́ʋ]; ɖɛyʋʋ. v.3 s'étirer pour saisir un objet situé plus haut v. Pabanaa ɖaɖɩɣ se ekoyi maŋgʋ. Pabana s'étire pour cueillir une mangue. cf: ɖaɣlʋʋ.
ɖaɣlɩkɩŋ [ɖáɣ́lɩ́kɩ́ŋ] n.I longueur n.f.
(expr.) ɖaɣlɩkɩŋ kɩmaɣzɩnʋʋ éd. instrument de mesure de la longueur n.m.
ɖaɣlɩkɩŋ kɩmaɣzɩnʋʋ See main entry: ɖaɣlɩkɩŋ
ɖaɣlʋʋ [ɖaɣ́lʋʋ] v.3 1être long(ue) Nimiye ɖaɣlɩ caŋŋ. La corde est très longue. Ɖʋm ɖaɣlɩ liŋgbaŋŋ. Le serpent est très long. avec le verbe: caŋ caŋ . 2s'allonger v. ; augmenter en taille v. Tɩʋ ɖaɣlɩ liɣ liɣ. L'arbre est géant. cf: ɖaɖʋʋ.
ɖaɣnɩyʋ ɖaɣnɩyaa n.E, pA qui répare ; réparateur n.m.
(expr.) lɔɔla ɖaɣnɩyʋ mécanicien (auto) n.m. syn: kpɛdɛ.
(expr.) waacɩ ɖaɣnɩyʋ réparateur de montres n.m.
ɖaɣnʋʋ₁ [ɖaɣ́nʋʋ] var. ɖaɣnaʋ. v.2 être en train de Ali ɖaɣnɩ kalɩmasɩ tiye ɖʋʋ. Ali est en train de nourrir les poussins avec des termites.
(id) ɖaɣnʋʋ labʋ refaire v.
(id) ɖaɣnʋʋ pazʋʋ reprendre v.
ɖaɣnʋʋ labʋ See main entry: ɖaɣnʋʋ₁
ɖaɣnʋʋ pazʋʋ See main entry: ɖaɣnʋʋ₁
ɖaɣnʋʋ₂ [ɖaɣnʋ́ʋ] v.3 1réparer v. Ɛɖaɣnɩ e-kpokpo. Il a réparé sa moto. syn: ñɔɔzʋʋ 1 . 2arranger v. Ɛɖaɣnɩ e-wondu. Il a arrangé ses bagages.
ɖaɣʋ₁ -naa [ɖáɣʋ́, -náa] var. ɖaaʋ [ɖáaʋ́, -náa]. n.E, pA camarade d'initia-tion, de classe d'âge ; personne du même âge Kaʋ nɛ Tɔyɩ pɛwɛnɩ ɖaɣʋ nɔɔyʋ, ɛwɛ Kayaɣ. Kao et Toï ont un camarade de même âge à Kara. syn: ɖɔnɖʋ .
ɖaɣʋ₂ [ɖaɣ́ʋ] v.2 se couvrir (d'un pagne, etc.) v. Niŋkaɣ taa piya ɖakɩɣ pɩsaŋ. Quand il fait froid, les enfants se couvrent de pagnes. cf: huu.
ɖaɣyʋʋ [ɖaɣ́yʋʋ] v.3 marcher péniblement v. Sɔɔyɛ sɔbɩ Caaɛsɔ nɛ ɛɖaɣyɩɣ. Un piquant a pénétré dans le talon de Tchasso et il marche péniblement. syn: ɖakayʋʋ .
ɖajaa -naa [ɖájaa, -náa] n.E, pA 1monsieur (terme de politesse aux personnes plus âgées que soi et aux étrangers) Ɖajaa Awili kɔma M. Awili est arrivé. 2seigneu cf: ɖɔgɔɔ, ɖoɖoo; cf: ɖoɖoo. dérivé de ɖa- «notre» et caa «père»
ɖakayʋʋ [ɖakayʋʋ́] v.3 marcher péniblement lorsqu'on a mal au pied v. Pɩmɛɣlɩ Nɛmɛ nɩŋgbaŋaɣ nɛ ɛɖakayɩɣ. Nèmè a une entorse au pied et marche péniblement. syn: ɖaɣyʋʋ .
ɖakɩɖakʋʋ [ɖakɩ́ɖak'ʋ́ʋ] n.kI grippe n.f.
ɖalaa [ɖáláá] adv. exp dérivé de ɖalʋʋ «suspendre
(id) ɖalaa ɖɔkʋʋ tenir délicatement Maŋgʋ ɖalɩ tɩʋ yɔɔ ɖalaa. La mangue est suspendue à l'arbre de sorte qu'un mouvement de rien la fera tomber. Pɩɣa sɩŋɩ lɔkɔ nɔɔ yɔɔ ɖalaa. L'enfant se tient dangereusement sur la margelle du puits. ; useage fig. Tɔyɩ caɣ ɖalaa. Toï est assis sans force (il est à bout de force).
ɖalaa ɖɔkʋʋ See main entry: ɖalaa
ɖalʋ₁ ɖalaa [ɖálʋ́, ɖáláa] n.E, pA 1A; B naja (serpent) n.m. ; cobra cracheur n.m. Naja mélamolenca ou Naja nigricollis) 2ver intestinal n.m.
ɖalʋ₂ ɖalaa [ɖalʋ́, ɖaláa] n.E, pA frère aîné n.m. Nɛmɛ ɖalʋ yɔ Kaʋ. Le grand frère de Nèmè est Kao. cf: kɔɔ, neu; cf: kɔɔ.
ɖalʋʋ [ɖalʋ́ʋ] var. ɖanɖalʋʋ. v.3 1A; B tenir délicatement v. 2s.f. être sur le point de mourir Kʋdɔndʋ ɖalɩ ɖalaa. Le malade est sur le point de mourir.
ɖama [ɖamá] ad réciprocité n.f. syn: nɩma .
(id) ɖama nɩnʋʋ₁ solidarité n.f. syn: ɖama sɩnʋʋ.