Search results for "komu"
komaatagantsi 1vt. {ikomaatakero} remar una canoa o balsa. Okomuvagetaka ankomaaterora shintipoa, tera onkañotemparonika pitotsi, teranika ontinae otsovaku. Es muy difícil remar una balsa, porque no es como una canoa cuya proa está elevada (lit. porque no está elevada su proa). 2vi. {ikomaatake} remar. Antari noaigakitira chapi intati, impo nopigavetaa kimoatake. Nokomajaigavetaa amakovageiganakena kamatikya, panikyatyo noatakoigake otiontakara. Impo shintsikonatyo nonaigake nokomajaiganakera, ovashi nagatakoigai katonkokyakona. Ayer cuando cruzamos a la otra orilla del río, al regresar el río había crecido. Remamos pero (la corriente) nos llevó muy abajo hasta que casi llegamos al remolino. Entonces remamos con más esfuerzo y por fin atracamos un poco más arriba (del remolino). • La acción de remar se compara con la manera en que los monos maquisapas mueven los brazos cuando se cuelgan de sus rabos. Antari ipionkaatakara osheto, yoanakero irako kañomataka ontinirikatyo ikomaatake. Cuando un maquisapa está colgado de su rabo, mueve sus brazos como si estuviera remando.
kenavagetagantsi vi. {ikenavagetake} ir al monte para cazar. Okuta omirinka iriamateni inkenavagetera, sa teratyo ario inkenavagete, ontityo iatapiniti itsikotapitsanatirira pakitsa. (Cuentan que) cada mañana fingía que iba a ir a cazar, pero en realidad no iba a cazar, sino que iba allí (al nido del) gavilán a quitarle (su comida) sacándola con un palo. ◊ Tradicionalmente los hombres no empleaban este término cuando iban a cazar para evitar que los animales escucharan y se escondieran, sino que decían: Noate nanuivagetutera. Voy a caminar o pasear. Hacían lo mismo para evitar que las serpientes los esperaran en el camino y los atacaran. Cuando iban al cerro, iban silenciosamente pensando que si hacían bulla, se despertaría el jaguar al escucharlos, los olería y haría que el cerro reaccionara (inkomutakagakerora otishi), y por consiguiente comenzaría a nublarse, a haber viento fuerte y a llover.. V. kenagantsi; -vage 4.8.2.3; komutagantsi.