Resultado de búsqueda de "kantimotantagantsi"

ikantimotakeri V. kantimotantagantsi.

kenkitsatagantsi₁ 1vt. {ikenkitsatakeri} dar una descripción o hablar de, contar sobre. Maika nonkenkitsatakeri chakami tyara ikanta irirori. Ahora voy a dar una descripción del trompetero (esp. de ave). 2vi. {ikenkitsatake} hacer una narración, narrar, contar; discursar. Impo agatavageiganake apishigopireaiganakara, okenkitsavageigake okanti: “Arioniroro nopokakeri yovaratakenara matsontsori”. (Cuentan que) después de que terminaron de descansar, empezaron a contar diciendo: “Verdad, pues, por eso hemos venido porque nos ha hecho huir el jaguar”. ◊ Tradicionalmente, una de las cualidades más apreciadas entre los matsigenkas era ser un buen orador el que debía dominar los géneros del habla netamente matsigenka. Los pocos hombres maduros que sobresalían en esta técnica llegaban a ser los líderes de sus familias extendidas, los que también debían tener la capacidad de convencer a otros de aceptar sus propuestas. Inclusive se decía que un hombre que sabía hablar como orador, es decir toda la noche y al día siguiente, podría conquistar hasta al padre más resistente. Antari okyara inevitakerira notomi irishinto igokine, teratyo inkogavetempa impakerira. Impo iatake iriri iniaventakenerira, impo yagaveakotakero ovashi ipakerira yagakerora. Al principio cuando mi hijo pidió a su tío la mano de su hija, él no quería dársela. Luego su papá fue a interceder por él y por fin le convenció con el resultado de que le dio su mano y se casó con ella. ¶ El diálogo tradicional que se hacía en forma de competencia entre dos oradores podía durar hasta dos o tres noches completas mientras los dos participantes, utilizando palabras alusivas que ambos entendían, o comparaciones, por ejemplo con pájaros, hablaban de los mismos temas dando un resumen de lo que dijo el otro y agregando algo de su parte. Mientras podían responderse el uno al otro (yogipigavakagaigaka), el diálogo seguía indefinidamente, pero si en cualquier momento, uno de ellos no podía responder, el otro recibía la distinción de haberlo hecho callar (yogemisantakeri). Era un arte que, además de exigir mucha habilidad mental y verbal, también exigía prestar muchísima atención y tener buena memoria. Entre los temas estaban, por ejemplo, el origen de los matsigenkas, el lugar a dónde van cuando mueren, las enfermedades que sufrían, el buen comportamiento, un viaje realizado, un trabajo o proyecto que se proponía hacer. V. gipigagantsi, kantakotantagantsi1, kantavagerontsi, kantimotantagantsi, paaventantagantsi; -tsa 4.8.2.8.

kantimotantagantsi vt. {ikantimotakeri} usar un estilo de habla especial para criticar o burlarse de un rival (lit. decir donde él o ella). ◊ Tradicionalmente kantimotantagantsi se usaba para criticar o hablar de los defectos verdaderos o supuestos de un rival o hermano con que no se llevaba bien, o para burlarse de él; también se usaba entre las dos mujeres de un mismo hombre, pero generalmente se daba entre hombres que se referían el uno al otro con el término nochárine; se empleaba cuando alguien estaba molesto con su rival o cuando quería hacerle pelear; esto se hacía criticándose o ridiculizándose a sí mismo dando a entender que en realidad no hablaba de sí mismo sino del rival con el cual hablaba en ese momento. Yogari kogankitsirira inkantimotakerira icharine onti ikantake: “Narori tera nontsamaite onti nagasekatantavageti”, kantankicha tera iriro kantasanotachane, inti ikantimotake iricharine. Impo inkantake iricharine: “¿Tyara nokantakempira nerotyo nanti pikantimonatake?, nashityo nagasekatantavagetakera”. El que quiere criticar a su rival le dice por ejemplo: “Yo no trabajo en la chacra, sino que saco yuca ajena para comer”, pero verdaderamente no habla de sí mismo sino de su rival. Entonces el rival va a decir: “¿Qué te he hecho para que me hablas así?, es asunto mío si estoy sacando yuca ajena”. V. kantagantsi; -imo 4.8.1.8.