Tagbanwa Calamian - English


[
a
b
k
d
e
g
h
i
l
m
n
ng
o
p
r
s
t
u
w
y

p


paalamv.to-make-an-animal-tamesynmansu
paalangv.to-sell things for money
pabkuguesssasang karayam ang isip ilëm yang gamitën ay puru papintung bitala ubin mga alimbawa tung mga ayëp may duma pang bag̓ay,Bukuën mi mamula magpabkuaw.Guess it kids, I will let you guess.Magpabkuaw kung indi mi mapintu biniku.I will let you guess (and) if you can't guess (the answer), it's my rice seed.synsig̓ëmpapintu
pabilun.wick
pabulid-bulid2v.to-thrash-around due to great pain
pabuyut-buyutv.to-hang-suspended-in-the-air
paka1' thigh 'sang klasi ta laru ang yang bisit yay pandarakul ang midyu ra salud, kung kumaw̓ut lamig̓an yang tau ang nunut yang pangërël ig masiit pati kulu ta,hitasynlaru2elephantiasisPakaën yang aruman ta, pagpangërël.Our (incl) companion is-suffering elephatiasis, he is shaking.Nagmupiya ra ka yang paka ni William.William's elephantiasis has-been-healed.sang klasi ta laru ang yang bisit yay pandarakul ang midyu ra salud, kung kumaw̓ut lamig̓an yang tau ang nunut yang pangërël ig masiit pati kulu ta.Paka is one type of sickness in which the lower-legs become-enlarged like the size of a bamboo water container. When it comes, the person feels-cold being-accompanied by shaking and his head aches.
pakang1split-open-with-an-axeSang klasing kalungun yang tamilu, tung puyuk yang mga batang yang tëngël agbëbtang, ang yang maggamitën parakul yay nag̓ipagbëlakbëlak yang mga tëngël ang patay para maëklan yang tamilu ang pamagsuut tung puyuk yang tëngël.Pakangan mu tiang batang ang atiang dakulu, durung tamilu na, sëraënu.Sang klasing kalungun yang tamilu, tung puyuk yang mga batang yang tëngël agbëbtang, ang yang maggamitën parakul yay nag̓ipagbëlakbëlak yang mga tëngël ang patay para maëklan yang tamilu ang pamagsuut tung puyuk yang tëngël.pakang duuwang klasing pag̓urubraën, sang klasing synbëlak
pakang4' to swing down at a 90 degree angle with an instrument in order to land a hard blow upon 'Sasang bag̓ay ang matëgas ang yay tumëmpa tung kulu yang kiru.Napakangan yang kuluu yang ayung nakaang pinasandig.Pakangan mu tiyang langaw tung kulu na yang kirung atia durug takaw.Use that (near hearer) piece of firewood to hit that (near hearer) dog over the head, it's such a thief !antlampës*lampak 1palulawa*
pakatu' return to known place 'Sasang bag̓ay ang nabuay rang nataluk ang nalipatlipat da tung isip yang namtang.Pakatuan mu kung aypa ngapabtang mu yang sakbatu, muya maplëk.Pakatuan ta yang pinagbalayan yang lëbtën, muya binalayan na si.synsalapaantlimung-limung2
pakay' to give birth for the first time 'sasang baw̓ay ang indi pa nag̓apasar tung pangana,Durug balur ang nangana yang mulang naa ag̓ad pakay pa ka ilëm.This (near spkr) child who gave-birth is very brave, inspite of the fact that this is her first giving birth. Piru yang dumang pakay durung ginaluak nira.antdatiyan
pakbung' to be like something else in some way 'Sasang ubra ang papagparig̓uw̓ën yang sambilug kang ubra.Indiya ra napakbung tung ni manung mu, tanya maayën.Anday mapakbunganu tung ug̓ali ni tatay.synsuadpariyutubusantaskiapartinablag
pakdulanv.to-give-something to somebody.
paki' to step in such a way that one's balance is endangered, i. e. feet directly in line or crossed 'Sasang maliw̓ag ang paranawan tung adalëm yang luray, ang yang dalan na bëlyad yang tinanguni yang tau, dilikadu.Mag̓ëldanaw tung dalan yang luray yamën, durug liw̓ag paki, dayun bëlyad yang tinanguni yang tau duun.Paki yang pagpanaw duun, yang kakay mu kalyu.synkalyuliktuktigpang
pakilv.to-be-deflectedYa ra ngasaal yang sambilug ang kawayan tung malingët ay napakil yang tumbung na tung ayu.One of the pieces of bamboo, (being shoved down the mountain side) veered-off-from-the-others because the tip of it got-deflected by a tree.Pagpakilan yang butilyang nag̓abitbit mu, makaling mapsëk.The bottles you (sg) are carrying-by-your-fingers are striking-against each-other and so they might soon get-smashed.Napakil ilëm taa tung nganga na.It (the wild pig being attacked) just was-struck a glancing-blow on its mouth.synbanggil*
pakinaw̓angv.of-valueDurug dakul yang pakinaw̓angu tung barutuung atiya.I have big value from that (near hrr) dugout of mine.Andang pisan ay pakinaw̓ang tung mga sultirus ang naa.There-is absolutely nothing-of-value from these (near spkr) young-men.May mga bag̓ay ang durug dakul yang pruduktu na katulad tung mutur, barutu, may mga taw̓ang na tung pangita,There-are things which have very big outcomes like a motorized-boat, dugout-canoe, they provide many-ways-of-helping-us in earning-money.synpruduktutaw̓ang1
pakit' bitter 'sasang pamangan ang indi ra masupar tung linawa ta tau ay masyadu ra ka yang kapakit na,Kung magkaisan talagang indi ra mauyunanu yang pakit yang tawaku.Kapakit yang sawaw yang tinula siguru indi naëklan yang papakitën yang ian.synmakmëdantmaëpëlmakdës
pakitad' to recede gradually 'Sasang amatamat ang papabuin yang wai, u tëëb ay mag̓apla ra.Papakitad da yang tëëb matinlu rang ipanumatik.Yang langis napakitad da ta dakulu yang wai na, siguru tama ra.synigkatamat-amat 2imurasfr. var. ofsp. var. ofimuratëg̓ën1antgulpi
paklak1seed which is-allowed-to-be-planted-in-one's swidden by-a-relativebinik ang ipinatugda tung sasang putul ang yay nakuma, ubin kinampus ta binik na,Nagpaklakaw ta sang gantang ang binik tung kuma ni bayaw.Lutuk da yang paklak tang paray tung na manung.synbakasbaratu1
paklak2n.a type of small crab which makes a single clicking sound when it is disturbed by someone pressing down into the mud with the sole of his foot; used for bait. Found in the mud of the tidal plain.natiklik pa yang tau ang atiang naplëkan ta dakulung kantidad; u, kung kaisan puiding pangandëm atiing tukaw ang timpu ang durug sadya yang pagkabëtang naMakuraw̓u yang paklak.The paklak crab has a grayish color.Nag̓abuwi yang mga paklak duun tung katuu-tuuwan.Paklak crabs live where the tuu-tuu are. (define tuu-tuu)
paklagv.startleIndi mu paklag̓an yang ari mu, muya manirbius.Do not startle your younger-sibling, he might feel-nervous.Naklag̓aw tung balita ang yang tau unung atiya, anda ra, patay ra.I happened to-be-startled by the news that that (near hrr) person reportedly is no more, he is dead already.
paklangn.that which serves as a branch for bananas and coconut palmsYang punti mintras pagdakul, sigi pang tubu yang uruk na. Pagkatapus yang mga paklang nang atiyang pagdakulana, amat-amat ang nag̓alangu ang ya ray gug̓uuyan ang lungkayang.As-for the banana-plant while it is-growing, its uruk contines to grow. Then as-for those (near hrr) branches on which itis-growing, little-by little they dry-out Which are called lungkayang.Yang niyuy sigi ka yang pagdakul nang pagpaabwat, ya kay siging tubu yang uruk na ang pagkatapus ya kay siging pamurak tung mga paklang na ang asta malangu ra ang magkarabugsu ra tung tanëk.
paklawn,va childrens’ toy, a miniature dugout with a sailkayaman ta mamula, barutu-w̓arutu ang may layag na, yay palpasan nira tung tëëb ang nag̓ipalaksuPagparaklaw yang mga mamulang mga lalii.The boys are-playing-with (their) toy boats.Katinlu yang paklaw mu.Your toy boat is nice.This toy is shaped by male adults and young boys. The wood of the api-api shoots is carved to the correct shape. It is fitted with a mast, sail, outriggers, and a rudder so that they can be sailed in the ocean.
paklëdto-enteryay sasang sistima ta tau ang magtakwalën ta aruman na kaministiran ang patëëmën nang istimarënPaklëra tani tung atëëman.Enter here inside-the-house.Ipaklëd mu tiyang mga ëkël-ëkël mung atiya.Put those (near hearer) bel,ongings of yours inside.synpatëëmantipalwa
pakliexchange yang sasang bag̓ay tung, matinlung pagpurutulan bëlag maliwag ang magsarailu-sailuwan ta gamit.Pakliita ungkuy ta lambung, dakulu naning tung yëën.Friend, let us (incl) exchange shirts, this (one) on me is (too) large.Napakliyan da yang Kapitan tung Marcilla.The Kapitan in Marcilla was-exchanged (for another one).